Amblyopie

Amblyopie

Het gezichtsvermogen ontwikkelt zich vanaf de geboorte. Als het visuele brein een abnormaal, wazig of verschoven beeld van een oog ontvangt, zal het de visuele signalen van dat oog neutraliseren om alleen het gezichtsvermogen van het gezonde oog te ontwikkelen. Geleidelijk aan zal het visuele brein niet meer in staat zijn om het amblyope oog te gebruiken, zelfs niet nadat de oorzaak van de aandoening is gecorrigeerd.

Amblyopie kan worden behandeld tijdens de ontwikkelingsfase van het gezichtsvermogen, dat wil zeggen tijdens de eerste zes levensjaren. Daarna wordt het geleidelijk definitief. Het is een van de belangrijkste oorzaken van slechtziendheid in één oog, terwijl de opsporing en behandeling vrij eenvoudig zijn, mits ze tijdig worden uitgevoerd.

Amblyopie: het is het uitblijven van de ontwikkeling van het gezichtsvermogen van één oog. Omdat het andere oog meestal normaal ziet, klaagt het kind niet. Alleen een tijdige screening maakt het mogelijk om amblyopie op te sporen en te behandelen (vóór de leeftijd van 6 jaar). De oorzaak wordt meestal in verband gebracht met een refractieprobleem (bril) of scheelzien van één oog. Er zijn ook andere, zeldzamere oorzaken. De behandeling bestaat uit het op een gecontroleerde manier belasten van het goede oog met “pleisters” (verband) totdat het gezichtsvermogen is hersteld. Meestal is een bril nodig.

1/Wat is amblyopie?

Amblyopie is het vaststellen van slecht zicht in één oog (zelden in beide ogen), dat blijft bestaan ondanks dat alle refractieafwijkingen (bril), transparantieproblemen (cataract…) en fixatieproblemen (scheelzien) zijn behandeld. Het is niet gerelateerd aan het oog, aangezien het blijft bestaan terwijl een eventueel defect is behandeld. Amblyopie wordt veroorzaakt door een defect in de werking van het visuele deel van de hersenen: deze hebben tijdens de ontwikkeling van het gezichtsvermogen, tussen 0 en 8-10 jaar, niet ‘geleerd’ om het betreffende oog te gebruiken. Er zijn verschillende situaties die hiertoe kunnen leiden, maar ze hebben allemaal gemeen dat er tijdens deze periode van visuele ontwikkeling (zie volgende vraag) een beeld van mindere kwaliteit door één oog wordt doorgegeven.

Als amblyopie tijdens de eerste levensjaren, in ieder geval vóór de leeftijd van 6 jaar, wordt ontdekt, kan het worden behandeld. Hiervoor moet het natuurlijk snel worden behandeld, zodra de diagnose is gesteld. De visuele vaardigheden worden namelijk geleidelijk aan vastgelegd, waardoor de behandeling des te gemakkelijker en effectiever is naarmate deze vroeger wordt gestart. Omgekeerd zal wat na 6 tot 8 jaar verloren is gegaan, definitief verloren zijn. Geen enkele behandeling, hoe modern ook, kan ervoor zorgen dat dit oog weer gaat zien.

De grootste uitdaging bij amblyopie is om het op tijd te ontdekken, zodat het kan worden behandeld. Amblyopie is namelijk niet ‘zichtbaar’… en het kind klaagt er niet over. Het is dus de taak van de visuele screening om het op te sporen. Deze screening is momenteel goed georganiseerd en wordt uitgevoerd door huisartsen, kinderartsen, maar ook op de kleuterschool en de basisschool. Hierdoor is de frequentie van amblyopie de afgelopen vijftien jaar aanzienlijk gedaald.

De behandeling begint uiteraard met het aanpakken van de oorzaak van de amblyopie (bril, scheelzien, troebeling…). Maar het belangrijkste onderdeel van de behandeling bestaat erin het brein te dwingen het amblyope oog te gebruiken door het goede oog af te dekken, totdat het gezichtsvermogen hersteld is. Zodra het gezichtsvermogen tussen beide ogen in evenwicht is, is een langdurige consolidatiebehandeling nodig. Deze behandeling wordt soms voortgezet tot het einde van de rijpingsperiode, rond de leeftijd van 10 jaar.

2/Hoe ontstaat amblyopie?

Het ontstaat wanneer een bevorderende situatie niet wordt behandeld tijdens de periode van visuele rijping (0 tot 6-8 jaar). Meestal kan de oorzaak worden behandeld, maar soms is dat onmogelijk vanwege te grote afwijkingen aan een oog of de motoriek ervan.

Voor een harmonieuze visuele ontwikkeling moet elk oog een beeld van goede kwaliteit doorgeven, identiek aan dat van het andere oog, en moeten beide ogen naar hetzelfde punt kijken. De meest voorkomende oorzaken van amblyopie worden afgeleid uit deze vaststellingen.

Eenzijdige amblyopie (in één oog) houdt verband met een asymmetrische stimulatie van beide ogen om verschillende redenen:

–          Refractieafwijkingen: als een oog een andere refractie heeft dan het andere, meer verziend, bijziend of astigmatisch is, geeft het een wazig beeld door en zal de hersenen dit beeld langdurig neutraliseren en vervolgens de beelden die door dit oog worden doorgegeven ‘vergeten’. Bij het dragen van een aangepaste bril zal het gezichtsvermogen niet verbeteren. Als de afwijking vóór de leeftijd van 6 jaar wordt ontdekt, moet het goede oog worden afgeschermd (verborgen) om het gebruik van het amblyope oog te forceren. Als de afwijking laat wordt ontdekt, is amblyopie meestal definitief.

–          Scheelzien : een “goed” scheelzien moet afwisselend zijn, dat wil zeggen dat elk oog afwisselend moet fixeren. Zo ontwikkelt het gezichtsvermogen zich symmetrisch. Als het scheelzien niet afwisselend is, stelt dat ouders vaak gerust, omdat ze denken dat het beter is dat slechts één oog scheel kijkt dan beide ogen! Helaas ontwikkelt zich in dat geval het gezichtsvermogen alleen op het starende oog en ontwikkelt het kind amblyopie van het schele oog. De behandeling bestaat erin het staren afwisselend te forceren door eerst het goede oog en daarna afwisselend het andere oog af te dekken.

–          Alles wat de overdracht van beelden van een oog naar de hersenen belemmert, kan amblyopie veroorzaken: occlusie van een oog door een ernstige ptosis, troebeling van de transparante delen van het oog (litteken op het hoornvlies, aangeboren of traumatische cataract…), in zeldzamere gevallen unilaterale verworven of aangeboren aandoeningen van het netvlies, beschadiging van een oogzenuw… De amblyopieën die hieruit voortvloeien zijn complex en moeten worden behandeld door een gespecialiseerd pediatrisch oogheelkundig team. Ook hier geldt dat hoe eerder de behandeling begint, hoe beter de resultaten zullen zijn.

–          Al deze oorzaken kunnen samen voorkomen en elke amblyopie is uiteindelijk een uniek geval. De behandeling wordt altijd afgestemd op elk kind afzonderlijk.

 

Bilaterale amblyopie komt minder vaak voor. Het gezichtsvermogen blijft aan beide ogen slecht, ondanks de behandeling van de oorzaak:

–          Sterke ametropie (bijziendheid (myopie), verziendheid (hypermetropie), astigmatisme) aan beide ogen

–          Aangeboren nystagmus. In dit geval verhindert de instabiliteit van de blik en de fixatie de ontwikkeling van een beeld van goede kwaliteit en dus van een correct gezichtsvermogen.